Latarnia Stilo

W związku z brakiem nowoczesnego oznakowania nawigacyjnego pomiędzy Rozewiem na wschodzie i Czołpinem na zachodzie dla bezpieczeństwa żeglugi, z początkiem XX wieku rząd pruski podjął decyzję budowy latarni morskiej i ostrzegawczego urządzenia dźwiękowego. Pod lokalizację latarni wybrano wydmę o wysokości 45 m, położoną na północ od Chat w Stilo koło Nowego Sasina (Stilokathen bei Neu – Sasin).

Projekt latarni został opracowany na początku XX wieku, a jego głównym projektantem i później konstruktorem był Walter Körte (1855-1914), uznany pruski specjalista budowlany z Berlina. Budowę latarni rozpoczęto wiosną w 1904 r. i po dwóch latach oddano do eksploatacji. Dostępne autorowi źródła podają, że żeliwne płyty wykonała i wieżę wzniosła firma „Nordische Elektrizitäts und Stahlwerke A.G. z Schellmühl bei Danzing” (obecnie dzielnica Młyniska, pomiędzy Gdańskiem a Nowym Portem). Ośmiu ślusarzy i kilku pomocników pracowało prawie rok przy budowie wieży. Ogólny koszt budowy latarni wyniósł 81 800 marek, w tym 10 000 marek kosztowała aparatura optyczna.

Wzniesiono ponad trzydziestometrową, stopniowo zwężającą się ku górze wieżę, składającą się z płyt 95 cm wysokości. Szerokość wieży u podstawy wynosi 7,3 m, a pod laterną 3,9 m. Powyżej dziesiątej kondygnacji ustawiono laternę mieszczącą w sobie aparaturę optyczno-świetlną. Wieżę posadowiono na okrągłym fundamencie o średnicy 9,6 m, grubości 1 m i zagłębionym 1,5 m poniżej powierzchni gruntu. Taki stan obiektu wraz z charakterystycznym malowaniem w trzy poziome pasy, począwszy od góry: czerwony, biały i czarny, przetrwał niezmieniony do dnia dzisiejszego.

W laternie wykonanej przez firmę „Julius Pintsch” z Berlina, na stole obrotowym umieszczono łukową lampę prądu stałego, zaprojektowaną przez Paula Mullera z Berlina i optykę o średnicy 1150 mm, składającą się z soczewki i pryzmatów wykonanych przez Wilhelma Weule z Goslar.

Zestaw taki przetrwał ponad 20 lat. Lampę łukową zastąpiono żarówką elektryczną o mocy 2000W w 1926 r. W tym czasie zainstalowano również rezerwowe światło zasilane gazem. Latarnia została ostrzelana przez niezidentyfikowany samolot pod koniec wojny. Pociski uszkodziły kilka szyb laterny. Po skompletowaniu niezbędnego wyposażenia maszynowni ponowne uruchomienie światła nastąpiło w kwietniu 1946 r.

Modernizacja latarń przeprowadzona przez Urząd Morski w Gdyni w okresie powojennym objęła też Stilo. Żarówkę o mocy (2500W) zainstalowano w połowie lat 50-ch. Kolejną modernizację przeprowadzono w 1975 r. Zainstalowano stół obrotowy firmy AGA. Zasięg latarni wynosił do 23,5Mm. Wprowadzono uruchamianie świateł przez fotokomórkę, co zwolniło latarnika z bezpośredniego wykonywania tej czynności. Na kolejne zmiany czekano do 2000 r. Tym razem nie objęły one urządzeń optyczno-świetlnych, a miały wpływ na jej wygląd zewnętrzny. W związku z szeroko rozwijającą się telefonią komórkową, wieżę „upiększono” antenami.

Administratorem latarni Stilo jest Urząd Morski w Gdyni. Latarnię udostępniono do zwiedzania dla ruchu turystycznego przez Biuro Hydrograficzne Rzeczypospolitej Polskiej w Gdyni od 1 czerwca 1992 r.

Na drzwiach wyjściowych na taras na 10 kondygnacji, znajdowała się tabliczka z napisem „Julius Pintsch Berlin 1906” upamiętniająca datę zakończenia prac i oddania latarni do eksploatacji. Jubileusz 100-lecia służby dla bezpieczeństwa żeglugi przypadał 29 lipca 2006 r.

20 stycznia 2012 r. na wieczną wachtę odszedł latarnik Romuald Łozicki. Następcą ś.p. Romualda został jego syn Damian.

Romualda upamiętniono pamiątkową tablicą przy wejściu do latarni. Sentencja umieszczona poniżej popiersia jest następująca: „Dla zachowania w pamięci potomnych niezrównanego gawędziarza utrwalającego wśród zwiedzających sienkiewiczowską romantykę zawodu latarnika tablicę tę ufundowało Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku, 2 sierpnia 2014 r.”

Latarniczka Weronika Łozicka przeszła na emeryturę 27 listopada 2019 r. Pani Weronika przeszła na emeryturę w dniu zmiany urządzenia świetlnego w latarni.

27 listopada 2019 r.firma Elecom sp. z o.o.  zainstalowała nowe urządzenie świetlne produkcji hiszpańskiej MSM z Walencji.

Miarą zainteresowania latarnią morską Stilo są liczne rzesze turystów odwiedzające ją w okresie letnim. Świadczy to o ogromnej potrzebie udostępniania obiektów dziedzictwa morskiego do zwiedzania.

Towarzystwo Przyjaciół Narodowego Muzeum Morskiego zaprasza od lat, do latarń morskich udostępnionych do zwiedzania w Stilo, Rozewiu, Helu i Krynicy Morskiej